Zapošljavanje

Ugovori u uslovi

Radni odnos se zasniva ugovorom o radu kojim se uređuju prava, obaveze i odgovornosti između poslodavaca i radnika.

Opšti uslovi za zasnivanje radnog odnosa zaključivanjem ugovora o radu između poslodavca i radnika, uređeni su Zakonom o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 1/16, 66/18, 91/21-odluka Ustavnog suda i 119/21).

Posebni uslovi za zasnivanje radnog odnosa se utvrđuju u odnosu na konkretno radno mjesto i utvrđuju se Opštim kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu.

Forma i sadržina ugovora o radu definisana je članom 35. Zakona o radu i Pravilnikom o obrascima ugovora o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 9/22).

Detaljnije o zakonskoj regulativi koja uređuje ovu oblast možete saznati na internet stranici Ministarstva rada i boračko-invalidske zaštite.

Odmori i odsustva

  • Radnik koji radi sa punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 30 minuta.
  • Radnik ima pravo na dnevni odmor između dva uzastopna radna dana u trajanju od namjanje 12 časova, a radnici zaposleni u poljoprivredi i na sezonskim poslovima, najmanje 10 časova neprekidno.
  • Radnik ima pravo na sedmični odmor u trajanju od najmanje 32 časa neprekidno.
  • Radnik koji ima najmanje šest mjeseci neprikidnog rada, ima pravo na godišnji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana.
  • Detalji o odmorima radnika su propisani članom 75. do 95. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske” broj 1/16, 66/18, 91/21-odluka Ustavnog suda i 119/21).
  • Radnici imaju pravo  na plaćeno odsustvo u slučajevima propisanim članom 89. Zakona o radu i neplaćeno odsustvo shodno članu 92. Zakona o radu.

Otkaz ugovora

Prestanak radnog odnosa definisan je članovim 175. do 197. Zakona o radu. (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj: 1/16, 66/18, 91/21-odluka Ustavnog suda i 119/21).

 

Otkaz ugovora o radu od strane poslodavca je moguć:

  • Ako radnik izvrši težu povredu radnih obaveza,
  • Ako se iz ekonomskih, organizacionih i tehnoloških razloga ukaže potreba za prestankom rada radnika,
  • Ako radnik, s obzirom na svoje stručne i radne sposobnosti, ne može uspješno izvršavati radne obaveze iz ugovora o radu,
  • Ako se radnik, u roku od pet radnih dana od dana isteka neplaćenog odusustva ili mirovanja prava iz radnog odnosa, ne vrati na rad.

 

Otkaz ugovora o radu od strane radnika

Radnik ima pravo do poslodavcu otakaže ugovor o radu ako:

  • Poslodavac izvrši povredu svojih obaveza iz ugovora o radu,
  • Ako su te povrede takve da se s osnovom ne može očekivati da radnik nastavi rad kod poslodavca,
  • Kao i u slučaju da radnik ne želi da nastavi rad kod poslodavca.

Penzijsko-invalidsko osiguranje

Sistem penzijskog i invalidskog osiguranja Republike Srpske ustrojen je u skladu sa načelom međugeneracijske solidarnosti i pripada sistemima koji se uobičajeno označavaju kao PAYG sistemi.
Postojeći sistem penzijskog i invalidskog osiguranja, u suštini funkcioniše tako što se iz zarada zaposlenih izdvajaju doprinosi iz kojih se finansiraju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 134/11, 82/13, 103/15, 111/21 i 15/22), ustanovljeno je obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje i uređena su prava i obaveze po osnovu tog osiguranja. Takođe, zakonom je ustanovljena i mogućnost da se lica koja nisu obuhvaćena obaveznim osiguranjem osiguraju na dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje.

Osigurani rizici u smislu Zakona su starost, invalidnost i smrt osiguranika ili korisnika prava. U zavisnosti od nastupanja osiguranog rizika, prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su za slučaj starosti – starosna penzija, za slučaj invalidnosti – invalidska penzija i prava po osnovu preostale radne sposobnosti, za slučaj smrti osiguranika, odnosno korisnika lične penzije – porodična penzija. Uslovi za sticanje ovih prava utvrđeni su Zakonom.

Za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i utvrđenih potreba i interesa u oblasti ovog osiguranja, osnovan je Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, čija je djelatnost od posebnog društvenog interesa. Fond je osnovan i postoji radi obezbjeđenja i ostvarivanja prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja za teritoriju Republike Srpske. Na internet stranici Fonda objavljuju se novosti iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, a mogu se pronaći odgovori na različita pitanja iz ove oblasti.

Na osnovu Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, doneseni su i sljedeći podzakonski akti:

  • Uredba o medicinskom vještačenju u penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 2/13),
  • Pravilnik o listi tjelesnih oštećenja („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 84/18),
  • Pravilnik o listi profesionalnih bolesti („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 84/18) i
  • Pravilnik o postupku utvrđivanja radnih mjesta na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 57/13 i 45/14).

 

Međunarodni ugovori ( sporazumi) o socijalnom osiguranju

Za sistem penzijskog i invalidskog osiguranja,od velikog značaja su međudržavni ugovori o socijalnom osiguranju koje je Bosna i Hercegovina zaključila sa drugim državama radi regulisanja međusobnih prava i obaveza u ovoj oblasti. Zaključeni su i ratifikovani bilateralni sporazumi sa Austrijom, Hrvatskom, SR Jugoslavijom, Turskom, Makedonijom, Slovenijom, Belgijom, Mađarskom, Luksemburgom i Švajcarskom.

Prema Bečkoj konvenciji o sukcesiji država, za države nasljednice na prostoru bivše SFRJ, nastala je, između ostalog, i obaveza pruzimanja i izvršavanja zadataka bivše federalne države iz ugovora o socijalnom osiguranju zatečenih na snazi i u primjeni prilikom prestanka njenog postojanja. Riječ je o sljedećim državama: Bugarska, Češka, Danska, Francuska, Italija, Holandija, Norveška, Poljska, Rumunija (samo zdravstvo), NJemačka, Švedska, Švajcarska, Velika Britanija i Egipat (recipročna isplata penzija)..

Zdravstveno osiguranje

Obaveznim zdravstvenim osiguranjem obuhvaćeni su svi građani RS i druga lica u skladu sa Zakonom o zdravstvenom osiguranju («Službeni glasnik RS» br. 18/99, 51/01, 70/01, 51/03, 57/03, 17/08, 01/09, 106/09, 110/16 i 94/19) i Uredbom sa zakonskom snagom o dopuni Zakona o zdravstvenom osiguranju („Službeni glasnik Republike Srpske“ 44/20).

Strani državljani koji su u radnom odnosu u Republici Srpskoj prijavljuju se na zdravstveno osiguranje u Poreskoj upravi RS.

Lica koja dolaze iz zemalja sa kojima BiH ima potpisan sporazum o socijalnom osiguranju zdravstvenu zaštitu ostvaruju na način predviđen potpisanim sporazumima.

 

Zemlje sa kojima je zaključen sporazum:

Više informacija o zdravstvenom osiguranju u Republici Srpskoj možete pročitati na internet adresi http://www.zdravstvo-srpske.org/

 

Zaštita i zdravlje na radu

Zaštitu i zdravlje na radu obezbjeđuje i sprovodi svako pravno i fizičko lice koje zapošljava jednog ili više radnika. Zaposleno lice /radnik/ca ostvaruje zaštitu i zdravlje na radu u skladu sa Zakonom o zaštiti na radu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 1/08 i 13/10), i podzakonskim aktima iz oblasti zaštite i zdravlja radnika.

Svaki poslodavac dužan je nakon otpočinjanja sa radom, djelatnošću kojom se bavi da od Ministarstva rada i boračko-invalidske zaštite pribavi rješenje o ispunjenosti uslova iz oblasti zaštite i zdravlja na radu, u skladu sa Pravilnikom o postupku utvrđivanja ispunjenosti propisanih uslova u oblasti zaštite i zdravlja na radu („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj:70/08 i 58/11).

Poslodavac ima obavezu da izvrši procjenu rizika na radnom mjestu i u radnoj sredini za sve zaposlene radnike, a procjenu obavljaju licencirane institucije koje posjeduju licencu Ministarstva rada i boračko-invalidske zaštite.

Više informacija iz ove oblasti nalazi se na sajtu Ministarstva rada i boračko-invalidske zaštite.